Wat is het verschil tussen gender en geslacht?
Sekse gaat over jouw lichaam, o.a. over met welk geslacht je bent geboren. Als we het hebben over de sekse hebben we het niet alleen over wat er tussen je benen zit. We hebben het over geslachtschromosomen, geslachtsklieren, bijkomende hormonen, en over inwendige en - als laatste - uitwendige geslachtsdelen. Geslacht wordt vaak gebruikt als synoniem voor sekse, maar slaat in feite slechts op genitale geslachtskenmerken. Die bepalen bijvoorbeeld welk geslacht op je geboorteakte komt. De meeste mensen kennen geslacht als tweezijdig: het mannelijk en het vrouwelijk geslacht. Echter, 1 op de 100 mensen heeft een intersekse variatie. Dit is een geslachtsvariatie die niet uitsluitend mannelijk of vrouwelijk is. Bij deze mensen vindt er in de ontwikkeling van de sekse een ander proces plaats binnen de hierboven genoemde delen die je sekse bepalen. Gender daarentegen gaat over hoe jij je voelt bij de sociale en maatschappelijke verwachtingen van de sekses. Onze wereld is ingesteld op traditionele genderrollen, dit zijn verwachtingen waar je op basis van je geboortegeslacht (simpelweg of je een vulva of penis hebt) aan “moet” voldoen. We zien echter dat veel mensen het fijn vinden om buiten deze verwachtingen te treden. Deze mensen kunnen zich niet conformeren aan de verwachtingen die de maatschappij en de omgeving van hen verwacht op basis van hun geboortegeslacht. Zij identificeren zich dan vaak als transgender en/of non-binair. Uit onderzoek van Movisie blijkt dat ongeveer 4% van onze bevolking zich zo identificeert. Dat is 1 op de 20 mensen.
Wil je aan de slag met dit thema binnen jouw organisatie?
Wanneer ben je transgender?
Transgender betekent dat jij je niet prettig voelt bij jouw geboortegeslacht. Je kunt dan een afkeer (medische term: genderdysforie) ervaren voor jouw lichaam en/of tegen de sociale verwachtingen. Als transgender persoon ga je vaak in transitie. Dit hoeft echter niet te betekenen dat je lichamelijke veranderingen wil; het kan ook enkel een sociale transitie zijn. Een sociale transitie gaat over de veranderingen die jij inzet om sociaal gezien een andere rol aan te nemen. Denk hierbij aan kleding, naam, voornaamwoorden en gedrag (bijvoorbeeld dat je naar het mannentoilet gaat als transman). Deze transitie brengt gendereuforie met zich mee: je ervaart een gelukkig gevoel omdat je jouw voorkomen presenteert als jezelf.
Wat houdt non-binair in?
Als we het hebben over transgender personen, hebben we het over binaire transgender personen en non-binaire transgender personen. Wanneer jij een transman of een transvrouw bent, betekent dit dat je als vrouw bent geboren, maar je als man identificeert (transman), of als man bent geboren, maar je als vrouw identificeert (transvrouw). Transvrouwen en transmannen zijn dus binaire transgender personen, zij veranderen van het ene naar het andere gender. Als jij non-binair bent, identificeer jij je niet als binair, je voelt je dus niet of deels verbonden met de mannelijke of vrouwelijke identiteit. Er zijn verschillende non-binaire genderidentiteiten; hierover later meer.
Het verschil tussen genderidentiteit, genderexpressie en gender perceptie
Je genderidentiteit beschrijft jouw interne ervaring van het zijn van een man, een vrouw, een non-binair persoon of anderszins. Elke persoon ervaart gender anders - en je kunt iemands gender niet kennen door er simpelweg naar te kijken.
Genderidentiteiten zijn onder meer:
Cisgender: mensen van wie de genderidentiteit overeenkomt met het geboortegeslacht dat ze bij de geboorte hebben gekregen.
Transgender (binair): personen van wie de genderidentiteit het tegenovergestelde is van het geboortegeslacht dat ze bij de geboorte hebben gekregen. Dit zijn transmannen en transvrouwen.
(Transgender) non-binair: een overkoepelende term om mensen te beschrijven die hun genderidentiteit en/of expressie ervaren buiten de man/vrouw tweedeling, inclusief mensen die genderfluïde, genderqueer, polygender, bigender, demigender, agender en vele anderen zijn.
Genderexpressie
Genderexpressie beschrijft de manier waarop je jouw gender presenteert of uitdrukt, inclusief uiterlijk, kleding, kapsels en gedrag. Mensen kunnen een zekere mate van controle uitoefenen over hun genderexpressie, afhankelijk van hun middelen en omgeving. Het betekent echter niet dat iemands genderexpressie altijd conform de verwachtingen zijn van het binaire stereotyperende gendersysteem.
Gender perceptie
Gender perceptie is gebaseerd op hoe mensen elkaars gender en lichaam waarnemen en evalueren, wat we, in tegenstelling tot genderexpressie, niet kunnen controleren. Mensen zien gender op basis van een verscheidenheid aan visuele en sociale signalen, zo niet enkel iemands genderexpressie, maar ook wordt het bepaald door fysieke kenmerken en de sociale rol die ze aannemen. Het stereotype binaire gedachtegoed (hoe een man en hoe een vrouw moet zijn) neemt dan de overhand in het brein van de mens. Op zo’n moment komt het vaak voor dat er een aanname wordt gemaakt en dit vaak resulteert in het misgenderen van trans- en non-binaire mensen.
Om je genderperceptie los te laten, is het belangrijk om jezelf te trainen om geen aannames te maken over het gender van mensen. Je kunt iemands gender niet zien door ernaar te kijken. We weten iemands naam ook niet als we elkaar ontmoeten, vraag daarom ook naar iemands voornaamwoorden. Het is belangrijk om de voornaamwoorden van mensen te onthouden en ze correct te gebruiken. Lukt het je nog niet zo goed? Lees dan hier meer over wat je kan doen als je iemand misgendert.
Misschien ben jij weleens overdonderd door alle letters in het regenboog alfabet, maar waarom hebben we precies die hokjes? En waarom wil de een ze juist wel en de ander juist niet? Daar is een simpel antwoord op. De woorden die we gebruiken is namelijk de wereld waarin we leven. Als we met woorden kunnen vertellen wie we zijn, zullen we onszelf beter begrijpen en een ander ons ook. Om ervoor te zorgen dat er bewustwording, begrip en acceptatie plaatsvindt rondom gender zijn de hokjes van belang omdat het ons educatie biedt. Deze definities zijn onze communicatietools en zonder die tools kunnen we niet goed met elkaar communiceren.
Zichtbaarheid is de eerste stap is naar verandering.
